دندان اضافه یا هایپردونشیا مشکلی است که بسیاری از افراد در همان دوران کودکی با آن مواجه‌اند. دو دسته دندان در دهان شما قرار دارد. در دوران کودکی ۲۰ دندان شیری دارید. این دندان‌ها می‌افتند و ۳۲ دندان دائمی یا بالغ جایگزین آنها می‌شود. اما برخی افراد در نهایت، بیش از ۳۲ دندان دارند. این به عنوان دندان اضافه یا هایپردونشیا شناخته می‌شود.در این مقاله از سایت دکتر فریناز شیربان، با ما همراه باشید.
دندان اضافه یا هایپردونتیا چیست؟
دندان اضافی وضعیتی است که باعث رشد بیش از حد دندان در دهان می‌شود. گاهی اوقات به این دندان‌های اضافی، هایپردونتیا (Hyperdontia) نیز گفته می‌شود. آنها می‌توانند در هر جایی از نواحی منحنی که دندان‌ها به فک شما می‌چسبند، رشد کنند. این ناحیه به قوس‌های دندانی معروف است که موجب لبخند زیبا در افراد می‌شود. ۲۰ دندانی که در کودکی رشد می‌کنند به عنوان دندان‌های شیری شناخته می‌شوند. ۳۲ دندان بالغ که جایگزین آنها می‌شوند، دندان دائمی هستند. شما می‌توانید دندان‌های دائمی هایپردونتیا داشته باشید؛ اما دندان‌های شیری اضافی شایع‌تر هستند.
تا ۳.۸ درصد از افراد، یک یا چند دندان اضافی (هایپردونتیا) دارند. یک دندان اضافی می‌تواند قابل مشاهده یا نهفته باشد. ممکن است متوجه هاسیپردونتیا در کودکان نشوید؛ زیرا دندان‌های شیری اضافی، طبیعی به نظر می‌رسند، به طور منظم در می‌آیند و با بقیه دندان‌ها هم راستا می‌شوند.
دندان اضافی چرا ایجاد می‌شود؟
علت دقیق هیپردونتیا ناشناخته است، اما به نظر می‌رسد که با چندین بیماری ارثی مرتبط باشد، از جمله:
سندرم گاردنر
یک اختلال ژنتیکی نادر که باعث ایجاد کیست‌های پوستی، رشد جمجمه و رشد روده بزرگ می‌شود.
سندرم اهلرز – دانلوس
یک بیماری ارثی که باعث شل شدن مفاصل، کبودی پوست، اسکولیوز (انحنای ستون فقرات) و در مفصل می‌شود.
بیماری فابری
این سندرم باعث ناتوانی در تعریق، درد دست و پا، بثورات پوستی و درد شکم می‌شود.
شکاف کام و لب
این نقایص مادرزادی باعث ایجاد سوراخ در سقف دهان یا لب بالایی، مشکل در خوردن یا صحبت کردن و عفونت گوش می‌گردد.
کلیدوکرانیال دیسپلازی
این شرایط باعث رشد غیر طبیعی جمجمه و استخوان ترقوه می‌شود.
سندرم روبینشتاین طیبی
سندرم روبینشتاین طیبی (RTS) یک سندرم مادرزادی چندگانه نادر است که با ویژگی‌های متمایز صورت، مشکلات یادگیری متوسط تا شدید، شست‌های بزرگ و انگشتان بزرگ مشخص می‌شود. انگشتان شست پهن، کوتاه و انگشتان بزرگ، ناتوانی ذهنی، سر کوچک، کریپتورکیدیسم در مردان، سابقه عفونت‌های تنفسی مکرر و ناهنجاری‌های خاص صورت از جمله عوارض این بیماری است. ناهنجاری‌های مادرزادی سیستم قلبی عروقی و دستگاه ادراری، و همچنین، تومورها و ویژگی‌های پوستی مانند کلوئیدهای خودبه‌خودی، خال، لکه‌های قهوه‌ای، کراتوز پیلاریس از جمله عوارض سیستمیک این سندرم هستند.
سندرم نانس هوران (سندرم آب مروارید – دندان)
سندرم نانس هوران یک سندرم وابسته به X است که هم ناهنجاری‌های دندانی و هم بافت‌های چشم را در بر می‌گیرد.
انواع دندان اضافه
انواع مختلفی از دندان‌های اضافی معمولاً در کودکان یافت می‌شود که عبارت‌اند از:
مزیودنس
این شایع‌ترین نوع دندان اضافی است که در ناحیه مرکزی فک بالا ایجاد می‌شود. مزیودنس ها معمولاً به صورت یک دندان کوچک و میخی شکل، بین دو دندان جلویی بالایی ظاهر می‌شوند.
دندان‌های دیستومولر
اینها دندان‌های اضافی هستند که در قسمت انتهایی (به سمت پشت) دندان آسیاب سوم یا عقل قرار دارند. دیستومولرها معمولاً در فک بالا ایجاد می‌شوند و دومین نوع رایج دندان‌های اضافی در کودکان هستند.
پارامولرها
پارامولرها دندان‌های اضافی هستند که در باکال (نزدیک‌تر به گونه) یا لینگوال (نزدیک‌تر به زبان) قرار دارند. آنها معمولاً در مجاورت دندان‌های آسیاب فوقانی یا تحتانی یافت می‌شوند.ارتودنسی لینگوال یا پشت دندان
دندان‌های جانبی اضافی
این دندان‌های اضافی در مجاورت دندان‌های ثنایای جانبی فک بالا یا فک پایین قرار دارند. این نوع دندان ها کمتر از مزیودنس ها و دیستومولارها یافت می شوند.
دندان‌های پرمولر اضافی
اگرچه کمتر شایع هستند، اما برخی از کودکان ممکن است دندان‌های پرمولر اضافی، در فک بالا یا پایین داشته باشند.
اینها انواع اولیه دندان‌های اضافی هستند که در کودکان یافت می‌شوند. بروز این دندان‌های اضافی بر اساس ژنتیک، می‌تواند متفاوت باشد و ممکن است عوارضی مانند نهفتگی یا تأخیر در رویش دندان‌های مجاور را ایجاد کند. بسته به مورد خاص و عوارض احتمالی، گزینه‌های درمانی معمولاً شامل نظارت، مداخله ارتودنسی یا برداشتن با جراحی است.
دندان‌های اضافی را می‌توان بر اساس شکل آنها طبقه بندی کرد:
- مکمل: این دندان‌ها شبیه دندان‌های معمولی هستند و اغلب در مجاورت آنها یافت می‌شوند.
- ابتدایی: این دندان‌ها شکل نامنظم یا رشد نیافته‌ای دارند و می‌توانند مخروطی، سلی یا مولاری باشند.
دندان‌های اضافی چه شکلی هستند؟
برخی از دندان‌های اضافی شبیه دندان‌های معمولی هستند که به آنها دندان‌های اضافی «تکمیلی» می‌گویند. با این حال، اکثر آنها “ابتدایی” هستند، به این معنی که از نظر شکل و یا اندازه، غیرعادی هستند. به عنوان مثال، معمولاً دندان‌های اضافی، کوچک‌تر از حد معمولی یا مخروطی شکل هستند.دندان‌های اضافی اغلب در نزدیکی دندان‌های دیگر کودک، ظاهر می‌شوند. اگرچه ممکن است در مکان‌های دیگری مانند سقف دهان کودک رشد کنند. در موارد نادر، دندان‌های اضافی حتی در حفره بینی پیدا شده است. رایج‌ترین نوع دندان اضافی، مزیودنس است که یک دندان اضافی است که بین دو دندان جلویی بالایی ایجاد می‌شود.
توجه داشته باشید که دندان‌های اضافی همیشه از طریق لثه بیرون نمی‌آیند. در چنین مواردی، دندان‌های اضافی ممکن است فقط از طریق اشعه ایکس دندان قابل مشاهده باشند.
دندان‌های اضافی در کودکان چقدر رایج است؟
مطالعات تخمین زده‌اند که بین ۰.۱٪ تا ۳.۸٪ کودکان، دارای دندان‌های اضافی هستند.میزان بروز در بین کودکان مبتلا به شکاف کام و لب و آنهایی که دارای سندرم‌های خاص هستند به طور قابل توجهی بالاتر است. به عنوان مثال، مطالعات نشان داده است که ۲۸ درصد از بیماران مبتلا به شکاف لب یا کام، ۲۱ درصد از بیماران مبتلا به سندرم گاردنر و بیش از ۳۵ درصد از بیماران مبتلا به دیسپلازی کلیدوکرانیال، دارای دندان‌های اضافی بودند.
کودکانی که هیپردنشیا دارند معمولاً فقط یک دندان اضافی دارند و به ندرت بیشتر از دو دندان وجود دارد. در یک مطالعه استرالیایی، ۶۸.۶٪ از افراد مبتلا به هایپردونشیا، یک دندان اضافی داشتند؛ در حالی که تنها ۱۱.۱٪ دارای سه دندان یا بیشتر بودند. وجود تعداد زیادی دندان اضافی، اغلب با سندرم‌های خاصی همراه است. به عنوان مثال، کودکان مبتلا به دیسپلازی کلیدوکرانیال، گاهی تا ۳۰ دندان اضافی دارند.
دندان‌های دائمی اضافی، بسیار شایع‌تر از دندان‌های شیری اضافی، گزارش می‌شوند؛ با این حال برخی از محققان حدس می‌زنند که این ممکن است صرفاً به دلیل نرخ کمتر تشخیص در دندان‌های شیری باشد.
هایپردونشیا در کودکان مشکل ایجاد می‌کند؟
در برخی موارد، وجود دندان‌های اضافی هیچ گونه عوارض جانبی ایجاد نمی‌کند؛ با این حال در بیشتر موارد، هایپردونتیا منجر به یک یا چند عارضه بالینی می‌شود. برخی از عوارض شایع‌تر عبارت‌اند از:
ازدحام و یا جابه‌جایی
دندان‌های اضافی می‌توانند منجر به ازدحام و نامرتبی دندان‌ها شوند و باعث چرخش دندان‌های مجاور یا خارج شدن از تراز مناسب شوند. دندان‌های شلوغ و کج می‌تواند به سختی تمیز شود (و در نتیجه ممکن است بیشتر مستعد پوسیدگی باشد) و ممکن است نگرانی‌های زیبایی ایجاد کند. درمان ازدحام و نامرتبی دندان ها، برای سلامت دندان ها و فک ضروری است.
جلوگیری از رویش دندان مجاور
دندان‌های اضافی می‌توانند از رویش دندان‌های مجاور از طریق لثه، جلوگیری کنند.
تداخل با پیوند استخوان آلوئولار
دندان‌های اضافی می‌توانند با پیوند استخوان آلوئولی، که برای ترمیم شکاف لب و کام انجام می‌شود، تداخل ایجاد کنند.
تشکیل کیست دنتیژروس
گاهی اوقات کیست‌ها، در اطراف دندان‌های اضافی رویش نیافته، تشکیل می‌شوند. اگر این کیست‌ها برداشته نشوند، می‌توانند عفونی شده و باعث از تراز خارج شدن دندان‌های مجاور شوند.
آیا دندان‌های اضافی نیاز به برداشتن دارند؟
هنگامی که دندان‌های اضافی باعث عوارض بالینی می‌شوند، معمولاً کشیدن دندان توصیه می‌شود. زمان توصیه شده برای کشیدن به عوامل مختلفی از جمله محل دندان اضافی، تکمیلی یا ابتدایی بودن دندان و اثرات بالقوه کشیدن بر روی دندان‌ها و بافت‌های مجاور بستگی دارد.
اگر دندانپزشک اطفال توصیه می‌کند که برای کشیدن دندان اضافی تا زمان دیگری صبر کنید، مهم است که کودک خود را برای معاینات منظم دندانی بیاورید تا دندانپزشک بتواند هم دندان اضافی و هم رشد سایر دندان‌های کودک شما را به دقت زیر نظر داشته باشد.
دندانپزشکان اطفال برای درک رشد دندان‌ها و فک‌های کودک و راه‌هایی که می‌تواند بر رشد آن تأثیر بگذارد، آموزش‌های ویژه‌ای دیده‌اند.
آیا دندان اضافه قابل درمان است؟
درمان بستگی به این دارد که آیا دندان‌های اضافی ممکن است عوارض ایجاد کنند یا خیر.
معمولاً دندان‌های اضافی هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند. ممکن است یک فرد هیچ تصوری از حضور آن نداشته باشد و دندانپزشک فقط با اشعه ایکس آنها را تشخیص دهد.
اگر دندان‌های اضافی هیچ علامت یا عارضه‌ای ایجاد نکنند، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشند.
اگر دندان‌های اضافی باعث ایجاد موارد زیر شود، دندانپزشک ممکن است حذف دندان را توصیه کند:
- مشکلات جویدن یا خوردن
- مشکلاتی در تمیز کردن دندان‌ها که می‌تواند منجر به بیماری لثه شود
- دندان‌های بیش از حد شلوغ یا کج
- تأخیر در رویش دندان‌های دائمی
- آسیب به دندان‌های دائمی رویش نیافته
- هر گونه ناراحتی
- اگر دندان‌های اضافی به دلیل یک اختلال ژنتیکی رشد کنند، ممکن است برداشتن آنها نیز ایده خوبی باشد.
چه زمانی برای درمان دندان اضافه، به دندانپزشک مراجعه کنیم؟
اگر فردی متوجه دندان‌های اضافی، به ویژه دندان‌هایی که با دندان‌های اطراف همخوانی ندارد شد، باید به دندانپزشک مراجعه کند.
به طور کلی در مورد هرگونه تورم یا درد در دهان با دندانپزشک مشورت کنید.
اگر والدین یا مراقب کودک متوجه شدند که دندان‌های دائمی کودک دیر رشد می‌کنند یا فاصله زیادی بین دندان‌های دائمی – به‌ویژه دندان‌های ثنایای جلویی وجود دارد، باید با دندانپزشک مشورت کنند.
شرکت در معاینات معمول دندانپزشکی مهم است. دندانپزشک ممکن است در طی معاینه منظم یا اشعه ایکس، هایپردونتیا را تشخیص دهد.
جمع بندی با یک دید کلی در مورد درمان
هایپردونتیا همان داشتن دندان اضافی است. علت همیشه مشخص نیست، اما می‌تواند به علت شرایط ژنتیکی خاصی باشد.اگرچه هایپردونتیا اغلب عوارضی ایجاد می‌کند، اما بسیاری از آنها جزئی هستند. پس از برداشتن دندان اضافی، هر گونه ناراحتی معمولاً از بین می‌رود. اگر دندان‌های اطراف، کج هستند یا به شکل دیگری تحت تأثیر قرار گرفته‌اند، کارهای دندانپزشکی و ارتودنسی، می‌تواند این مشکلات را حل کند.
