تنفس دهانی چیست؟ + علل + درمان با ارتودنسی

تنفس دهانی می‌تواند بر سلامت کلی شما تأثیر بگذارد. در اینجا به برخی از شرایط فیزیکی که باعث تنفس دهانی می‌شود، اشاره می‌کنیم. علائم و نشانه‌هایی وجود دارد که ممکن است در صورت تنفس دهانی متوجه آنها شوید.
تنفس دهانی زمانی است که افراد متکی به دریافت هوا از طریق دهان و نه بینی خود هستند. تنفس دهانی ممکن است دلیلی باشد که برخی از افراد با دهان خشک از خواب بیدار می‌شوند و روی بالش آب دهان می‌ریزند.
اما تنفس دهانی مشکلات بیشتری نسبت به بالش‌های خیس و خشکی دهان ایجاد می‌کند. تنفس دهانی می‌تواند باعث اختلالات خواب شود که بر زندگی روزمره تأثیر می‌گذارد. همچنین می‌تواند ساختار چهره افراد را تغییر دهد. بیشتر افراد در سنین کودکی، دچار تنفس دهانی می‌شوند که به طور بالقوه زمینه را برای مشکلات طولانی‌مدت، فراهم می‌کند.
در این نوشته از سایت دکتر فریناز شیربان، از بهترین متخصص های ارتودنسی اصفهان، به بررسی کامل تنفس دهانی و راه های درمان آن می پردازم.

تفاوت بین نفس‌کشیدن از طریق بینی و دهان چیست؟

متخصصان بر این باورند که تنفس از طریق بینی مزایای بسیار بیشتری نسبت به تنفس دهانی دارد. بینی ما هوا را متفاوت از دهانمان، پردازش می‌کند. این تفاوت‌ها روشی است که بدن ما برای حفظ سلامت و امنیت ما دارد. وقتی از بینی نفس می‌کشید، موارد زیر اتفاق می‌افتد:

دما را کنترل می‌کند: ریه‌های شما هوای نه خیلی سرد و نه خیلی گرم را ترجیح می‌دهند. بینی شما هوایی را که وارد ریه‌ها می‌شود گرم یا خنک می‌کند، مگر اینکه دچار انسدادی مانند انحراف تیغه بینی یا رینیت مزمن باشید. این به هوا کمک می‌کند به دمای ایده‌آل برای بدن شما برسد. تنفس دهانی این کار را نمی‌کند.

سموم را فیلتر می‌کند: ساختارهای کوچک و مو مانندی به نام مژک در بینی شما، سموم و مواد زائد را هنگام تنفس، فیلتر می‌کند. آنها کمک می‌کنند مواد زائد به‌جای ریه‌ها به گلوی شما فرستاده شوند. تنفس دهانی هر چیزی را که تنفس می‌کنید به ریه‌هایتان هدایت می‌کند.

مرطوب می‌کند: مجرای بینی شما، هوایی را که استنشاق می‌کنید، مرطوب می‌کند. دهان شما معمولاً این کار را نمی‌کند، به همین دلیل است که افراد دارای تنفس دهانی، با مشکل خشکی دهان، در هنگام بیدارشدن از خواب، مواجه می‌شوند.

حس بویایی دارد: بینی شما بوی مواد مضر موجود در هوا یا غذای شما را تشخیص می‌دهد درحالی‌که دهان شما نمی‌تواند این کار را به‌خوبی انجام دهد.

تنها زمانی که کاملاً ضروری است که از طریق دهان نفس بکشید، زمانی است که ورزش شدید انجام می‌دهید یا اگر بینی شما از احتقان، سرماخوردگی یا آلرژی مسدود شده است. تنفس موقت از راه دهان، می‌تواند به شما کمک کند در این شرایط، سریع‌تر هوا را به ریه‌های خود، برسانید.

چه کسانی تحت‌تأثیر تنفس دهانی هستند؟

تنفس دهانی، بزرگسالان و کودکان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی، تخمین می‌زنند که بین ۱۰ تا ۲۵ درصد کودکان تنفس دهانی دارند.

تنفس دهانی چه تأثیری بر افراد دارد؟

افرادی که از طریق دهان و نه از طریق بینی نفس می‌کشند، بیشتر در معرض ابتلا به اختلالات خواب، از جمله آپنه خواب هستند. کودکانی که تنفس دهانی دارند، بیشتر در معرض مشکلات دندانی مانند مال‌اکلوژن هستند. آنها همچنین می‌توانند آپنه انسدادی خواب را ایجاد کنند که متخصص‌های ارتودنسی، آن را با مشکلات یادگیری و مشکلات رفتاری مرتبط می‌دانند.

ارتودنسی فک بالا و پایین در اصفهان

چه چیزی باعث تنفس دهانی می‌شود؟

علت اصلی بیشتر موارد تنفس دهانی انسداد (به طور کامل یا تا حدی مسدود شده) راه هوایی بینی است.

به‌عبارت‌دیگر، چیزی وجود دارد که از عبور صاف هوا به داخل بینی جلوگیری می‌کند. اگر بینی شما مسدود شده باشد، بدن به طور خودکار به تنها منبع دیگری که می‌تواند اکسیژن را تأمین کند متوسل می‌شود، دهان شما.

برخی از شرایطی که بر تنفس بینی تأثیر می‌گذارد، عبارت‌اند از:

آدنوئیدهای بزرگ شده

آدنوئیدها، غده‌هایی شبیه توده‌های کوچک بافتی هستند که در بالای سقف دهان و پشت بینی شما قرار دارند. آدنوئیدها از کودکان خردسال در برابر باکتری‌ها و ویروس‌ها محافظت می‌کنند. گاهی اوقات آدنوئیدها متورم یا عفونی می‌شوند و راه‌های هوایی کودکان را مسدود می‌کنند. آدنوئیدها معمولاً با افزایش سن کاهش می‌یابند؛ بنابراین آدنوئیدها، کمتر باعث ایجاد تنفس دهانی در بزرگسالان، می‌شوند.

احتقان بینی

اگر آلرژی، سرماخوردگی یا سینوزیت مزمن دارید، ممکن است دچار گرفتگی دائمی بینی باشید که مانع از تنفس از طریق بینی می‌شود.

انحراف تیغه بینی

سپتوم شما غضروفی و استخوانی است که داخل بینی شما را به دو طرف تقسیم می‌کند. وقتی سپتوم شما به یک طرف متمایل می‌شود، می‌تواند راه هوایی شما را مسدود کند.

سایر دلایل تنفس دهانی عبارت‌اند از:

• لوزه‌های بزرگ شده
• پولیپ بینی یا رشد خوش‌خیم بافت در پوشش بینی
• شکل بینی
• شکل و اندازه فک
• تومورها (نادر)

برخی افراد حتی پس از رفع انسداد بینی، عادت دارند به‌جای بینی از طریق دهان نفس بکشند. برای برخی از افراد مبتلا به آپنه خواب، خوابیدن با دهان باز برای رفع نیازشان به اکسیژن، ممکن است به عادت تبدیل شود.

استرس و اضطراب نیز می‌تواند باعث شود که فرد به‌جای بینی، از دهان نفس بکشد. استرس، سیستم عصبی سمپاتیک را فعال می‌کند که منجر به تنفس کم‌عمق، سریع و غیرطبیعی می‌گردد.

چگونه بفهمم که از طریق دهان نفس می‌کشم؟

ممکن است متوجه نشوید که به‌جای بینی از طریق دهان نفس می‌کشید، به‌خصوص در هنگام خواب. افرادی که در شب از طریق دهان نفس می‌کشند، ممکن است علائم زیر را داشته باشند:

• خرناس
• دهان خشک
• بوی بد دهان (هالیتوزیس)
• گرفتگی صدا
• بیدارشدن خسته و تحریک‌پذیر
• خستگی مزمن
• مه مغزی
• حلقه‌های تیره زیر چشم

علائم دیگری که ممکن است افرادی که از دهان تنفس می‌کنند داشته باشند شامل موارد زیر است:

• مشکلات دندانی: تنفس دهانی می‌تواند باعث موقعیت نامناسب فک شود. این ممکن است منجر به درد فک، دندان‌قروچه و نیش نامنظم شود که ممکن است نیاز به اصلاح داشته باشد. درمان دندان قروچه به کمک ارتودنسی
• گرفتگی صدا: تنفس دهان می‌تواند راه‌های هوایی را خشک کرده و باعث گردد که صدایی بم در فرد ایجاد شود.
• تغییرات گفتاری: تنفس دهانی با خطر بیشتری برای وضعیت گفتاری فرد همراه است. تنفس دهانی می‌تواند بر توانایی فرد برای گفتن حرف “s” تأثیر گذاشته و باعث شود که این حرف در هنگام صحبت، بیشتر شبیه “th” باشد.

هنگامی که تنفس دهانی یک وضعیت موقتی است، اغلب به دلیل سرماخوردگی یا بیماری دیگری است که مجاری بینی را مسدود کرده است. معمولاً فرد در کنار تنفس دهانی، دچار گرفتگی یا آبریزش بینی نیز می‌شود.

تغییرات گفتاری بعد از درمان ارتودنسی

علائم تنفس دهانی در کودکان

اگر والدین هستید، مهم است که به دنبال علائم تنفس دهانی در فرزندان خود باشید.

ممکن است کودک نتواند علائم خود را بیان کند. مانند بزرگسالان، کودکانی که از دهان تنفس می‌کنند، شب‌ها خوروپف می‌کنند. کودکانی که بیشتر روز از طریق دهان نفس می‌کشند، ممکن است علائم زیر را نیز داشته باشند:

• سرعت رشد کندتر از حد معمول
• تحریک‌پذیری
• افزایش اپیزودهای گریه در شب
• لوزه‌های بزرگ
• لب‌های خشک و ترک‌خورده
• مشکلات تمرکز در مدرسه
• خواب‌آلودگی در طول روز

مطابق با یک مطالعه تخمین زده می‌شود که ۵۰.۹ درصد از کودکانی که با تنفس دهانی، بوی بد دهان داشتند. تنها ۲۳.۶ درصد از کودکانی که الگوی تنفس دهانی داشتند، اصلاً بوی بد دهان نداشتند.

چندین مطالعه تحقیقاتی نشان داده‌اند که کودکانی که از طریق دهان نفس می‌کشند، تغییراتی در رشد فک‌های خود نیز تجربه می‌کنند. آنها به‌احتمال زیاد، صورت و فک‌های بلندتری دارند که به طور یکنواخت قرار ندارند.

کودکی که مدتی است تنفس دهانی را تجربه کرده است، اغلب دچار اوربایت می‌شود.

کودکانی که در مدرسه مشکلات تمرکز نشان می‌دهند، اغلب به‌اشتباه با اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) تشخیص داده می‌شوند.

اگر به نظر شما شبیه به موارد بالا دارید، با پزشک خود صحبت کنید. آزمایش ساده‌ای برای تشخیص آن وجود ندارد، اما تیم پزشکی شما، می‌تواند چندین آزمایش را انجام دهد تا تشخیص دهد که آیا از طریق دهان نفس می‌کشید یا خیر.

ارتودنسی کودکان در اصفهان

عوامل خطر برای تنفس دهانی چیست؟

هر کسی می‌تواند عادت به تنفس از طریق دهان خود داشته باشد، اما برخی شرایط، خطر ابتلا را افزایش می‌دهد؛ این شامل موارد زیر هستند:

• آلرژی مزمن
• تب یونجه
• عفونت‌های مزمن یا عودکننده سینوسی
• آسم
• استرس و اضطراب مزمن

ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی چگونه تنفس دهانی را تشخیص می‌دهند؟

ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی تنفس دهانی را با انجام معاینه فیزیکی، بررسی آدنوئیدها، لوزه‌ها و بینی خود یا فرزندتان برای هر گونه مشکلی که ممکن است بر توانایی تنفس از طریق بینی شما یا فرزندتان تأثیر بگذارد، تشخیص می‌دهند. آنها ممکن است در مورد عادات خواب نیز بپرسند.

برای تشخیص تنفس دهانی، پزشک شما که معمولاً یک متخصص ارتودنسی است، بررسی خواهند کرد که لب‌های شما چقدر خوب بسته می‌شوند؛ اگر تغییر وضعیت بدنی، حلقه‌های تیره چشم، صورت دراز، اپن بایت، کام باریک بالا، یا التهاب لثه دارید.

ارتودنسی سریع چیست؟

پزشک چه آزمایش‌هایی را برای تشخیص تنفس دهانی انجام می‌دهند؟

برخی از آزمایشاتی که ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی ممکن است استفاده کنند، عبارت‌اند از:

• تست مهروموم لب: این آزمایش ارزیابی می‌کند که آیا می‌توانید با دهان بسته نفس بکشید یا خیر.
• تست آینه: دکتر تنفس دهانی شما، آینه‌ای را زیر بینی شما نگه می‌دارد و به دنبال کدر یا متراکم شدن است که نشان می‌دهد شما از طریق بینی خود نفس می‌کشید.
• تست آب: این آزمایش، توانایی شما برای نگه‌داشتن آب در دهان را بررسی می‌کند.

آنها همچنین سؤالاتی نظیر موارد زیر نیز از شما می‌پرسند: “آیا وقتی حواس شما پرت می‌شود دهان خود را باز نگه می‌دارید؟” یا “آیا با سردرد از خواب بیدار می‌شوید؟”

پاسخ‌های شما به آن‌ها کمک می‌کند تا علت بیماری شما و بهترین روش درمان آن را پیدا کنند.

اگر دندانپزشک یا پزشک متوجه تورم لوزه‌ها، پولیپ‌های بینی و سایر شرایط شود، ممکن است شما را برای ارزیابی بیشتر به یک پزشک متخصص مانند گوش، حلق و بینی (ENT) ارجاع دهد.

آیا تنفس دهانی می‌تواند منجر به مشکلات سلامتی شود؟

تنفس دهانی موجب خشکی دهان می‌گردد. خشکی دهان به این معنی است که بزاق نمی‌تواند باکتری‌ها را شستشو دهد. این می‌تواند منجر به:

• بوی بد دهان
• بیماری پریودنتال، مانند التهاب لثه و حفره دندان
• عفونت گلو و گوش

تنفس دهانی ممکن است منجر به غلظت کم اکسیژن در خون شود. این با فشارخون بالا و نارسایی قلبی همراه است. مطالعات نشان می‌دهد که تنفس دهانی نیز ممکن است با کاهش عملکرد ریه، علائم را در افراد مبتلا به آسم، بدتر می‌کند.

در کودکان، تنفس دهانی می‌تواند منجر به ناهنجاری‌های فیزیکی و چالش‌های شناختی شود. کودکانی که برای تنفس دهانی تحت درمان قرار نمی‌گیرند، ممکن است دچار موارد زیر شوند:

• صورت‌های بلند و باریک
• دهان‌های باریک
• لبخند لثه‌ای
• مال‌اکلوژن دندان، از جمله اوربایت بزرگ و دندان‌های شلوغ
• وضعیت بدنی ضعیف

ارتودنسی طرح لبخند

علاوه بر این، کودکانی که از طریق دهان نفس می‌کشند، اغلب شب‌ها خوب نمی‌خوابند. خواب ضعیف، می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

• رشد ضعیف
• عملکرد تحصیلی بد
• ناتوانی در تمرکز
• اختلالات خواب

برای درمان تنفس دهانی، چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

درحالی‌که تنفس دهانی به‌ندرت یک اورژانس است، اگر فرد هر یک از علائم تنفس دهانی را مشاهده کرد، به‌خصوص خشکی دهان پس از بیدارشدن یا بوی بد مزمن، باید به پزشک مراجعه کند.

والدینی که متوجه می‌شوند فرزندشان به‌جای بینی، خوروپف می‌کند یا معمولاً از طریق دهان نفس می‌کشد، باید با یک متخصص اطفال، وقت ملاقات بگذارند.

درمان تنفس دهانی چگونه انجام می‌شود؟

درمان تنفس دهانی به علت اصلی آن بستگی دارد.

به‌عنوان‌مثال، اگر فردی لوزه‌ها و آدنوئیدهای بزرگ شده داشته باشد، پزشک ممکن است آنها را به یک متخصص گوش، حلق و بینی ارجاع دهد؛ این نوع پزشک متخصص می‌تواند روشی را برای برداشتن لوزه‌ها و آدنوئیدها برای کمک به تنفس انجام دهد.

داروی درمان تنفس دهانی

سرماخوردگی مزمن، عفونت سینوسی و آلرژی نیز باعث تنفس دهانی می‌شود. ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی، ممکن است داروهایی را برای کاهش احتقان توصیه کنند که افراد را از تنفس از طریق بینی باز می‌دارد.

مصرف داروهایی مانند اسپری‌های ضدالتهابی بینی، آنتی‌هیستامین‌ها و ضد احتقان‌ها برای مدت کوتاه، ممکن است کمک‌کننده باشد.

جراحی برای درمان تنفس دهانی

اگر فردی در شکل مجرای بینی خود مشکل داشته باشد، ممکن است جراحی بهترین درمان در نظر گرفته شود. پزشک ممکن است نیاز به باز کردن مجرای سینوسی یا انجام سایر روش‌ها داشته باشد، تا فرد بتواند به طور فیزیکی، از بینی خود تنفس کند.

ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی ممکن است جراحی‌های زیر را توصیه کنند:

• آدنوئیدکتومی: برداشتن آدنوئیدهای عفونی یا متورم، راه‌های هوایی کودکان را باز می‌کند.
• سپتوپلاستی: این جراحی، سپتوم‌های انحرافی را که ممکن است باعث مشکلات تنفسی شود، ترمیم می‌کند.

ارتودنسی دوفازی برای کودکان

نوار دهانی

برخی از متخصصان برای تشویق تنفس از طریق بینی و توقف خوروپف، نوارچسب دهان را توصیه می‌کنند.

مطالعات بسیار کمی در مورد نوارچسب دهان انجام شده است، اما یک مطالعه کوچک نشان داد که شرکت‌کنندگان در هنگام خواب با نوار دهانی، خواب‌آلودگی کمتری در طول روز، خوروپف کمتر و اختلالات تنفسی کمتری را گزارش کردند.

نوار بینی

نوارهای بینی گزینه دیگری برای کسانی است که ممکن است برای تنفس از طریق بینی در شب، نیاز به کمک داشته باشند. نوارهای بینی، نوارهای چسبی هستند که به پل بینی می‌چسبند و از فنرها برای کشیدن سوراخ‌های بینی به بیرون استفاده می‌کنند.

برخی از مطالعات نشان داده‌اند که این نوارها، احتقان بینی را کاهش داده و کیفیت خواب را بهبود می‌بخشند. بااین‌حال، یافته‌های تحقیق متناقض بوده است. مطالعات دیگر نشان داده‌اند که نوارهای بینی باعث بهبود احتقان بینی و کیفیت خواب نمی‌شود.

تنظیم وضعیت خواب

تنظیم وضعیت خواب، ممکن است به باز شدن راه هوایی بینی و در نتیجه کاهش تنفس دهان کمک کند. عمودی یا به پهلو خوابیدن، ممکن است راه‌های هوایی را برای برخی از افراد مبتلا به OSA، باز کند.

بالش‌های حمایتی، کوله‌پشتی‌های تخصصی، حسگرهای وضعیت بدن با زنگ هشدار، ممکن است به افرادی کمک کند که در غیر این صورت در خوابیدن به پهلو یا ایستاده، مشکل دارند.

درمان تنفس دهانی با ارتودنسی

بخش هیجان‌انگیز این است: ارتودنسی می‌تواند به بهبود راه‌های هوایی و تنفس کمک کند.

تنفس دهانی در کودکان، زمانی برگشت‌پذیر است که متخصص ارتودنسی مانند دکتر فریناز شیربان، آن را شناسایی کند. این یکی از دلایلی است که دکتر شیربان و انجمن ارتودنتیست‌های کشور، ارزیابی‌های ارتودنسی را برای کودکان، ترویج می‌کنند.

درمان ارتودنسی، ممکن است شامل وسایلی برای گسترش فک باشد. این فرایند باعث گشادشدن دهان و باز شدن سینوس‌ها می‌شود و نفس‌کشیدن دوباره از طریق بینی برای کودک آسان‌تر می‌شود.

آیا می‌توانید خود را برای تنفس از طریق بینی، آموزش دهید؟

در طول روز، آموزش تنفس به‌اندازه کافی آسان است: زمانی که متوجه نفس‌کشیدن خود از طریق دهان شدید، سعی کنید دهان خود را ببندید و به‌جای آن از طریق بینی نفس بکشید. بااین‌حال، تنفس از بینی در هنگام خواب، موضوع متفاوتی است.

یکی از مواردی که می‌توانید امتحان کنید، این است که وقتی به رختخواب می‌روید، یک‌تکه چسب جراحی کوچک روی لب‌های خود قرار دهید.

اگر مطمئن نیستید که شب‌ها به دهان نفس می‌کشید یا خیر، توجه داشته باشید که آیا با دهان خشک از خواب بیدار می‌شوید یا خیر. اگر نیاز به نوشیدن آب زیاد دارید یا صبح‌ها بوی بد دهان دارید، ممکن است به این دلیل باشد که از طریق دهان نفس می‌کشید. خوروپف همچنین می‌تواند اثر تنفس دهانی باشد، بنابراین از شریک زندگی خود بپرسید که آیا صدای شما را شنیده است یا خیر.

دکتر فریناز شیربان: بزرگ‌ترین تأثیر تنفس دهانی در شب، تأثیری است که می‌تواند بر کیفیت خواب شما داشته باشد. می‌توانید از یک ردیاب برای اندازه‌گیری کیفیت خواب خود استفاده کنید تا مطمئن شوید که استراحت حیاتی خود را از دست نمی‌دهید.

آیا می‌توان از تنفس دهانی جلوگیری کرد؟

شما نمی‌توانید از تنفس کودکان از طریق دهان جلوگیری کنید. اما شما می‌توانید به کودک خود کمک کنید تا تنفس دهانی را به یک عادت مضر تبدیل نکند. در اینجا چند پیشنهاد وجود دارد:

• مراقب آبریزش بینی و سایر علائم احتقان بینی، باشید. کودکانی با احتقان مزمن بینی، احتمال بیشتری برای تنفس دهانی دارند.
• عادات خواب کودک خود را بررسی کنید. اگر خواب‌آلود است، خوروپف می‌کند یا بیشتر از طریق دهان هنگام خواب نفس می‌کشد، ممکن است دچار تنفس دهانی شود.

اگر به نظر می‌رسد که کودک شما بیشتر از طریق بینی نفس می‌کشد، از پزشک خود بخواهید که تنفس دهانی او را ارزیابی کند، از جمله مشکلات فیزیکی که ممکن است مانع از تنفس از طریق بینی گردد.

ارتودنسی پیشگیری کودکان

یادداشتی از مرکز ارتودنسی دکتر فریناز شیربان

تنفس دهانی عادتی است که افراد زمانی که نمی‌توانند از طریق بینی نفس بکشند، در آن‌ها ایجاد می‌شود. تنفس دهانی ممکن است مشکل فوری و ضروری دریافت هوای کافی را حل کند؛ اما می‌تواند به عادتی تبدیل شود که به‌سختی ترک شده و می‌تواند باعث اختلالات خواب، مشکلات دندانی و تفاوت در ساختار صورت گردد. اگر فکر می‌کنید که شما یا فرزندتان، دچار تنفس دهانی هستید، با ما در مرکز ارتودنسی دکتر فریناز شیربان، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، تماس بگیرید.