مالاکلوژن یا «bad bites» یکی از شایعترین مشکلات دندانی است. هنگامی که مالاکلوژن دارید، هنگام بستن دهان، دندانهای بالایی و پایینی شما در یک راستا قرار نمیگیرند. مالاکلوژن معمولاً با ارتودنسی یا بریس درمان میشود. برخی از مالاکلوژنهای جدیتر ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند.
اینجا در مطب دکتر فریناز شیربان، متخصص ارتودنسی زیبایی در اصفهان، با شما هستیم تا انواع مال اکلوژن و راه درمان هر کدام را به شما معرفی کنیم.
مال اکلوژن چیست؟
مالاکلوژن یکی از شایعترین مشکلات دندانی است. اگر شما مالاکلوژن داشته باشید، وقتی دهان خود را میبندید، دندانهای بالا و پایین در یک راستا قرار نمیگیرند. مالاکلوژن معمولاً زمانی اتفاق میافتد که دندانهای شما شلوغ هستند؛ به این معنی که دندانهای شما برای دهان شما خیلی بزرگ بوده یا کج هستند. همچنین اگر فک بالا و پایین شما در یک راستا نباشند نیز ممکن است اتفاق بیفتد. مالاکلوژن معمولاً با ارتودنسی یا بریس درمان میشود. برخی از مالاکلوژنهای جدیتر ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند.
آیا مال اکلوژن می تواند بر سلامت کلی من تأثیر بگذارد؟
مالاکلوژن، در صورت عدم درمان، میتواند چندین مشکل برای سلامتی ایجاد کند. مالاکلوژن علاوه بر ایجاد مشکلات دندانی مانند پوسیدگی دندان، ازدستدادن دندان یا ابتلا به بیماری هایی مانند التهاب لثه، میتواند بر نحوه جویدن غذا یا نحوه صحبتکردن شما نیز تأثیر بگذارد. همچنین میتواند به مینای دندان شما آسیب برساند یا مشکلاتی در فک شما ایجاد کند. به همان اندازه، مالاکلوژن درمان نشده میتواند بر سلامت روان شما تأثیر بگذارد. محققان به ارتباط بین مالاکلوژن و عزتنفس پی بردهاند. برخی از مطالعات نشان میدهند که افرادی که مالاکلوژن دارند از موقعیتها و روابط اجتماعی اجتناب میکنند.
- مشکل در خوردن یا صحبت کردن
- دندان قروچه
- از دست دادن دندان های شیری خیلی زود یا خیلی دیر
- تنفس از دهان به جای بینی
- پوسیدگی دندان
- بیماری لثه
- درد مفصل فک
چه چیزی باعث مال اکلوژن میشود؟
مال اکلوژن میتواند به روشهای مختلف رخ دهد:
- دندانهای شما برای فک شما خیلی بزرگ هستند و باعث میشوند که دندانهایتان به شلوغ شده و روی همترازی فک بالا و پایین تأثیر بگذارد.
- وقتی نوزاد یا نوپا بودید اغلب انگشت شست خود را میمکید.
- شما یک دندان را از دست دادید و دندانهای باقیمانده شما جابهجا شدند تا آن شکاف را پر کنند.
- شما یک بیماری ارثی دارید که فک شما را تحت تأثیر قرار میدهد.
- شکاف کام و لب
- استفاده مکرر از پستانک بعد از ۳ سالگی
- استفاده طولانی مدت از تغذیه با شیشه در اوایل دوران کودکی
- آسیبهایی که منجر به ناهماهنگی فک شما میشود
- تومور در دهان یا فک شما
- دندانهای غیرمعمول یا نهفته
- مراقبت از دندان که منجر به پرکردن، تاج یا بریس نامناسب دندان میشود
- انسداد راه هوایی (تنفس دهان) که به طور بالقوه ناشی از آلرژی یا بزرگشدن آدنوئیدها یا لوزهها است.
برخی از محققان معتقدند دندان قروچه (براکسیسم) یک عامل برای مال اکلوژن است. برخی از افراد زمانی که احساس استرس، اضطراب یا عصبانیت میکنند، دندان قروچه میکنند.
مال اکلوژن میتواند باعث TMJ شود که اختلالاتی است که مفاصل فک و ماهیچهها و رباطهای اطراف را تحت تأثیر قرار میدهد .
علائم معمول مال اکلوژن چیست؟
ظاهر شما شایعترین علامت مال اکلوژن است. ممکن است اوربایت یا آندربایت قابل توجهی داشته باشید. اوربایت یا اورجت (رتروگناتیسم) زمانی اتفاق میافتد که دندانهای فک پایین شما خیلی از دندانهای فک بالا فاصله دارند. آندربایت زمانی اتفاق میافتد که دندانهای جلوی بالایی شما خیلی از دندانهای جلویی پایینی شما فاصله داشته باشد. علائم دیگر عبارتاند از:
- مشکل یا ناراحتی هنگام گاز گرفتن یا جویدن
- مشکلات گفتاری (نادر)، از جمله لیسپ
- تنفس دهانی (تنفس از طریق دهان بدون بستن لب)
- ناتوانی در گاز گرفتن صحیح غذا (اپن بایت)
- تنظیم نامناسب دندانهای شما
- تغییر در ظاهر صورت شما
- گاز گرفتن مکرر گونههای داخلی یا زبان
مال اکلوژن چگونه تشخیص داده میشود؟
متخصصان مراقبتهای بهداشتی معمولاً بررسی میکنند که آیا دندانهای شما در یک راستا قرار دارند یا خیر. آنها ممکن است برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد وضعیت دندانهای شما، از اشعه ایکس استفاده کنند. پزشک عمومی شما را برای درمان مال اکلوژن، به یک متخصص ارتودنسی ارجاع میدهد.
انواع مال اکلوژن
مال اکلوژن بر اساس بایت شما و اینکه آیا دندانهای بالایی یا پایینی شما نامرتب هستند، به سه دسته زیر تقسیم میشوند:
مال اکلوژن کلاس ۱
مال اکلوژن کلاس ۱شایعترین است. بایت طبیعی است، اما دندانهای بالا کمی با دندانهای پایین همپوشانی دارند. شایعترین نوع مال اکلوژن کلاس I است. تخمین زده میشود که ۵۰ تا ۵۵ درصد کودکان بین ۶ تا ۱۷ سال دارای مال اکلوژن کلاس I هستند. مال اکلوژن کلاس ۱ شامل موارد زیر میشود:
- دندانهای رویهم افتاده یا شلوغ
- دندانهای چرخیده
- فاصله بین دندانها (دیاستما)
- عدم تقارن
- اپن بایت
بر اساس سیستم طبقهبندی دیویی – اندرسون، مال اکلوژنهای کلاس I را میتوان به پنج نوع مختلف تقسیم کرد:
- نوع ۱: شلوغی دندانهای قدامی فک بالا
- نوع ۲: دندانهای ثنایای فک بالا بافاصله بین دندانها
- نوع ۳: کراس بایت قدامی
- نوع ۴: کراس بایت خلفی
- نوع ۵: کمبود فضا برای دندانهای پشت دندان نیش، پره مولر یا مولر دوم و سوم
برای اطلاعات بیشتر از صفحه درمان دندان هاي نيش بيرون زده با ارتودنسي ثابت در اصفهان دیدن فرمایید.
درمان مال اکلوژن کلاس I به نوع آن بستگی دارد. با این حال، این مشکلات نیش اغلب با بریس یا اینویزیلاین قابلاصلاح هستند. در برخی موارد ممکن است نیاز به کشیدن دندان باشد. بسته به مورد ممکن است از سایر دستگاههای ارتودنسی نیز استفاده گردد؛ به عنوان مثال، مال اکلوژن کلاس I ناشی از مکیدن انگشت شست یا انگشت، ممکن است با استفاده از یک دستگاه برطرفکردن عادت (Habit Appliance)درمان شود.
مال اکلوژن کلاس ۲
مال اکلوژن کلاس ۲ که رتروگناتیسم یا اوربایت نامیده میشود، زمانی رخ میدهد که فک بالا، به شدت روی فک پایین و دندانها همپوشانی داشته باشند. مال اکلوژن کلاس II تقریباً ۱۵٪ از بیماران ارتودنسی را تحت تأثیر قرار میدهد.
مال اکلوژن کلاس ۲ به عنوان اوربایت شناخته میشود، مال اکلوژن کلاس II زمانی رخ میدهد که دندانهای بالایی نسبت به دندانهای پایین به سمت جلو قرار میگیرند که روی تراز بایت تأثیر میگذارد. این نوع مشکل بایت در مطب ارتودنسی بسیار رایج است.
این مشکلات بایت ناشی از رشد ناکافی فک پایین، رشد بیش از حد فک بالا یا ترکیبی از هر دو است. بسیاری از این مسائل مربوط به گزش ژنتیکی هستند اما به دلیل عادات دهانی مانند مکیدن انگشت میتوانند بدتر شوند.
طبقه بندی مال اکلوژن کلاس ۲
مال اکلوژنهای کلاس II را میتوان بر اساس نحوه قرارگیری دندانهای جلویی بالا به دو نوع طبقهبندی کرد. هر نوع به یک برنامه درمانی کمی متفاوت نیاز دارد. این دو نوع عبارتاند از:
بخش ۱: دندانهای جلویی بالایی به سمت لبها به سمت جلو متمایل میشوند.
بخش ۲: دندانهای جلویی بالایی به سمت عقب به سمت زبان متمایل میشوند.
مانند سایر مشکلات بایت، درمان مال اکلوژن کلاس II به نوع و شدت آن بستگی دارد. برای کودکانی که هنوز در حال رشد هستند، میتوان از وسایل ارتودنسی مانند دستگاه هربست، در موارد متوسط یا شدید استفاده کرد. برای موارد خفیفتر، بریس های دارای کش میتوانند مشکل را برطرف کنند. اگر مال اکلوژن کلاس II در اوایل زندگی اصلاح نشود، یا اگر عدم تطابق اندازه فک به حدی باشد که بریس ها به تنهایی نتوانند مشکل را برطرف کنند، بزرگسالان ممکن است به جراحی ارتوگناتیک (فک) نیاز داشته باشند؛ یک روش گرانقیمت و تهاجمی.
مال اکلوژن کلاس ۳
مال اکلوژن کلاس ۳، پروگناتیسم یا آندربایت نامیده میشود، زمانی رخ میدهد که فک پایین بیرون زده یا به سمت جلو پیش میرود و باعث میشود فک پایین و دندانها روی فک بالا همپوشانی داشته باشند. نادرترین نوع آن کلاس III است که حدود ۱% از بیماران ارتودنسی را تحت تأثیر قرار میدهد.
مال اکلوژن کلاس III زمانی اتفاق میافتد که دندانهای پایینی جلوتر از دندانهای بالایی قرار میگیرند. به این آندربایت نیز میگویند. آندربایت به این دلیل اتفاق میافتد که دندانهای آسیاب پایینی در مقایسه با دندانهای آسیاب بالایی بسیار جلوتر هستند. عدم تطابق اندازه فک میتواند یک عامل مؤثر باشد (فک بالا خیلی کوچک بوده یا فک پایین خیلی بزرگ است). این منجر به نمایه نامتعادل صورت با فک پایین بیرون زده میشود.
مال اکلوژن کلاس III میتواند باعث مشکلات جدی مانند مشکل جویدن یا سایش زودرس دندانها شود. مدیریت مال اکلوژنهای کلاس III میتواند بسیار دشوار باشد زیرا این نوع الگوهای رشد غیرقابلپیشبینی هستند. حرکت فک میتواند تا زمانی که رشد بیمار تمام شود ادامه یابد (معمولاً ۱۸-۱۶ سالگی در زنان و ۱۸-۲۱ سالگی در مردان).
مال اکلوژن کلاس III نیاز به ارتودنسی دارد. درمان به نوع و شدت آن بستگی دارد، اما برخی از گزینهها شامل گشادکننده کام، بریس یا جراحی است. برای جلوگیری از بدتر شدن مشکل، مداخله زودهنگام کلیدی است. کودکان کوچکتر میتوانند با استفاده از گشادکننده کام به نتایجی دست یابند که در بزرگسالان امکانپذیر نیست. به همین دلیل است که همه کودکان باید تا سن ۷ سالگی به متخصص ارتودنسی مراجعه کنند.
چگونه مال اکلوژن را درمان کنیم؟
درمان مال اکلوژن ممکن است شامل موارد زیر باشد:
بریس ها
بریس های ثابت، اتصالات کوچکی به نام براکت هستند که با یک چسب مخصوص به جلوی هر دندان، جداگانه و توسط سیمهای ارتودنسی به هم متصل میشوند. این اتصالات میتوانند از فلز یا مواد همرنگ دندان مانند چینی (سرامیک) ساخته شوند. بسیاری از بیماران نوجوان رنگهای زنده را برای سفارشی کردن بریسهای فلزی خود انتخاب میکنند.
بریسها دارای ویژگیهایی برای نگهداشتن سیم در جای خود هستند تا به دندانها کمک کنند تا نرمتر حرکت کنند و در نتیجه درمان سریعتر انجام شود.
تراز کنندههای شفاف
ترازهای شفاف بریسهای متحرک و شفافی هستند که با استفاده مداوم، دندانها را بهتدریج صاف میکنند. آنها عملاً قابل توجه نیستند و برای موارد خفیفتر خوب هستند. این الاینرها معمولاً به صورت تماموقت پوشیده میشوند و فقط هنگام غذا خوردن و مسواک زدن برداشته میشوند. الاینرها، دندانهای شما را بهتدریج حرکت میدهند و هر دو هفته یکبار تعویض میشوند.
بریس های زبانی
بریس های لینگوال (زبانی)، بریس های ثابتی هستند که به پشت دندانها متصل میشوند. این بدان معنی است که آنها واقعاً نامرئی هستند، بنابراین میتوانید با اعتماد به نفس در طول درمان لبخند بزنید. ازآنجاییکه بریس های لینگوال قابلمشاهده نیستند، برای بزرگسالان یا نوجوانان که نگران ظاهر خود هستند ایدئال هستند. همینطور هنگامی که بیمار لبخند میزند، بریس های لینگوال قابلمشاهده نیستند.
برداشتن دندانها برای کاهش تراکم بیش از حد
اگر در دهان شلوغی وجود داشته باشد، شاید یک طرح درمان ارتودنسی شامل برداشتن دندان لازم باشد تا اطمینان حاصل شود که فضای کافی برای تغییر موقعیت دندانها وجود دارد.
لوازم ارتودنسی
ازآنجاییکه بزرگسالان فکهای بالغ توسعهیافتهاند و تحت تأثیر قراردادن آنها سختتر است، وسایل ارتودنسی مانند هدگیر (وسیلهای که شامل سیمکشی در داخل و خارج دهان است) و یک گشادکننده کام (که روی سقف دهان اعمال میشود و برای گشادشدن فک منبسط میشود) به طور معمول استفاده نمیشود اما میتوانند بخشی از درمان باشند.
جراحی
نوعی از جراحی که برای اصلاح مال اکلوژن شدید ناشی از ناهماهنگی فک استفاده میشود، جراحی ارتوگناتیک نامیده میشود. این شامل روشهایی برای حرکت فک بالا به جلو، عقب و یا حتی گشاد کردن آن است. همچنین شامل روشهایی برای حرکت چرخشی فک پایین برای اصلاح عدم تقارن، به جلو یا عقب است. جراحی ارتوگناتیک معمولاً همراه با درمان ارتودنسی یا بریس انجام میشود.
بیشتر اوقات متخصص ارتودنسی، شما را به یک جراح معرفی میکند تا در مورد جراحی فک صحبت کنید. گاهی اوقات روشهای کمکی برای اطمینان از تقارن و هماهنگی نیمرخ صورت، انجام میشود که میتواند شامل جراحی چانه یا ژنیوپلاستی(genioplasty) و همچنین بزرگ کردن گونه یا (malar implant) باشد.
آیا میتوانم از مال اکلوژن جلوگیری کنم؟
مال اکلوژن غالباً ارثی است و قابلپیشگیری نیست. شما با منصرفکردن کودکان از مکیدن انگشت شست، از مال اکلوژن در آنها جلوگیری میکنید. در صورت از دست دادن دندانها میتوانید دچار مال اکلوژن شوید. اگر دندانهای خود را از دست دادهاید، سریعاً به فکر جایگزینی دندانهای ازدسترفته با ایمپلنت یا بریجهای دندانی باشید .
سوالات متداول در مورد مال اکلوژن
اگر مال اکلوژن دارید، مرتبشدن دندانهای شما طول می کشد. احتمال دارد چندین سال از بریس و سپس نگهدارنده استفاده کنید. مدت زمان بسته به موارد زیر از فردی به فرد دیگر متفاوت است:
- شدت مشکل
- مقدار جابهجایی دندان
- سلامت دندانها، لثهها و استخوان پشتیبان
- چقدر دستورالعملها دنبال میشود
ارتودنتیست شما قرار ملاقاتهای منظمی را برای بررسی بریس های شما تعیین میکند و در صورت نیاز، بریس های شما را سفت میکند.
درمان مال اکلوژن زمان میبرد. ممکن است مجبور شوید عادات شخصی خود را تغییر دهید تا بریس های خود را در خود جای دهید و اطمینان حاصل کنید که سلامت کلی دندان شما تحت تأثیر بریس های شما قرار نمیگیرد. با ارائه دهنده دندانپزشک خود در مورد مراقبت از دندانها در حین استفاده از بریس صحبت کنید.
- دندانهای من چه مشکلی دارند؟
- اوربایت یا آندربایت به چه معناست؟
- چگونه دندانهای مرا درست میکنی؟
- اگر به بریس نیاز داشته باشم، چه مدت باید آنها را بپوشم؟
- آیا جایگزینی برای پوشیدن بریس وجود دارد؟
نتیجهگیری با دید کلی در خصوص مال اکلوژن
داشتن مال اکلوژن، زمانی که دندانهای بالا و پایین شما رویهم قرار نمیگیرند، میتواند همه چیز از سلامت دندان گرفته تا سلامت روان شما را تحت تأثیر قرار دهد. در صورت عدم درمان، مال اکلوژن احتمال ایجاد حفره یا بیماری لثه را افزایش میدهد. افراد مبتلا به مال اکلوژن اغلب باعزت نفس و اضطراب اجتماعی دستوپنجه نرم میکنند. خوشبختانه هیچوقت برای درمان دیر نیست. در مطب دکتر فریناز شیربان، از بهترین متخصص های ارتودنسی در نصف جهان و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، با انواع روش های درمان مال اکلوژن، در خدمت شما هستیم.